Đột biến gen là những thay đổi trong trình tự di truyền tạo nên sự đa dạng giữa các sinh vật. Đột biến gen xảy ra ở nhiều cấp độ khác nhau từ đó gây ra những hậu quả khác nhau. Hãy cùng tìm hiểu đột biến gen là gì và có những loại đột biến gen nào qua bài viết dưới đây của Nhà thuốc Long Châu nhé!
Đột biến gen là gì?
Đột biến gen là sự thay đổi vĩnh viễn trong trình tự DNA khiến cho trình tự này khác với những được tìm thấy ở hầu hết mọi người. Mức độ đột biến có thể ảnh hưởng đến bất cứ đâu từ khối cấu tạo DNA đơn lẻ đến một đoạn lớn của nhiễm sắc thể bao gồm nhiều gen.
Các đột biến gen được phân loại thành 2 nhóm chính:
Đột biến di truyền dị hợp
Đây là đột biến gen được kế thừa từ bố hoặc mẹ, biểu hiện suốt giai đoạn sống và tồn tại trong các tế bào trong cơ thể. Những đột biến này được gọi là đột biến giao tử vì chúng xuất hiện trong tế bào trứng hoặc tinh trùng của cha mẹ.
Khi một trứng và một tinh trùng hợp nhất tạo thành hợp tử thì hợp tử này nhận được ADN từ cả cha và mẹ. Nếu ADN nhận được từ cha hoặc mẹ bị đột biến thì đứa bé sinh ra và lớn lên sẽ có đột biến này trong tế bào của chúng.
Đột biến sinh dưỡng
Đột biến sinh dưỡng xuất hiện tại một số thời điểm trong giai đoạn sống có biểu hiện lên những tế bào nhất định trong cơ thể. Những thay đổi này có thể do các yếu tố tác động từ môi trường, tia bức xạ cực tím từ ánh sáng mặt trời, hoặc có thể do ADN sao chép sai trong quá trình phân bào. Đột biến tế bào sinh dưỡng sẽ không di truyền lại cho thế hệ sau.
Các loại đột biến gen thường gặp hiện nay
Một số loại đột biến gen chính có thể kể đến như:
Đột biến thay thế
Đây là sự thay đổi một cặp base DNA tạo nên việc thay thế một axit amin này cho một axit amin khác trong protein do một gen tạo ra.
Đột biến vô nghĩa
Một đột biến vô nghĩa là một sự thay đổi trong một cặp cơ sở DNA. Thế nhưng thay vì thay thế một axit amin này cho một axit amin khác thì trình tự DNA bị thay đổi sớm cho biết tế bào ngừng xây dựng protein. Loại đột biến này dẫn đến một protein bị rút ngắn có thể hoạt động không đúng với chu trình hoặc hoàn toàn không hoạt động.
Đột biến chèn
Đột biến chèn làm thay đổi số lượng cơ sở DNA trong gen bằng cách thêm vào một đoạn DNA mới dẫn đến protein do gen tạo ra có thể không hoạt động bình thường.
Đột biến mất điểm
Đột biến mất điểm thay đổi số lượng các cặp base của ADN bằng việc loại bỏ đi một đoạn ADN. Đột biến mất điểm nhỏ có thể xóa bỏ một vài cặp base trong một gen. Tuy nhiên khi đột biến mất đoạn lớn có thể xóa bỏ toàn bộ một gen hoặc một vài gen lân cận.
Đột biến dịch khung
Đột biến dịch khung xảy ra khi ADN bị chèn thêm hoặc mất đi các cặp base làm thay đổi khung đọc của gen. Khung đọc của gen chứa các bộ ba mã hóa, mỗi bộ ba mã hóa cho một axit amin, do vậy đột biến khung làm dịch vị những bộ ba mã hóa này và thay đổi mã hóa cho các axit amin. Các protein được tạo ra khi mắc đột biến dịch khung thường không có chức năng. Đột biến chèn, mất điểm và đột biến sao chép đều được xem là đột biến dịch khung.
Đột biến nhân bản
Sự nhân bản bao gồm một đoạn DNA được sao chép bất thường có thể làm thay đổi chức năng của protein tạo thành.
Đột biến lặp lại mở rộng
Đột biến lặp lại mở rộng là việc các nucleotide lặp lại là các chuỗi DNA ngắn được lặp lại một số lần liên tiếp. Loại đột biến này khiến protein được tạo thành hoạt động không bình thường.
Ảnh hưởng của đột biến gen đến sức khỏe và sự phát triển như thế nào?
Hoạt động của mỗi tế bào luôn phụ thuộc vào hàng nghìn protein nhằm thực hiện công việc của chúng ở đúng nơi vào đúng thời điểm. Đôi khi, đột biến gen sẽ ngăn cản một hoặc nhiều protein này hoạt động bình thường gây thay đổi cấu trúc tế bào.
Một đột biến có thể khiến protein bị sai hoặc bị thiếu hoàn toàn vì chúng làm thay đổi một protein đóng vai trò quan trọng trong cơ thể. Đột biến gen cũng có thể phá vỡ sự phát triển bình thường hoặc gây ra những bệnh lý nghiêm trọng như: Bệnh bạch biến, gây phình đại tràng bẩm sinh, mù màu,…
Trong một số trường hợp, đột biến gen có thể khiến phôi thai không thể sống sót cho đến khi sinh ra. Những thay đổi này xảy ra ở các gen cần thiết cho sự phát triển và chính thường làm gián đoạn sự phát triển của phôi trong giai đoạn sớm nhất.
Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi về đột biến gen là gì và có những loại đột biến gen nào? Có thể thấy đột biến là những thay đổi ngẫu nhiên, nhưng chúng được cho là chủ yếu có hại, tuy nhiên trong một số có thể có lợi trong một số môi trường nhất định.
Minh Thúy
Nguồn tham khảo: Tổng hợp
