1. Mở đầuHiện nay tỷ lệ nhiễm giun ở cộng đồng dân cư đối với các nước đang phát triển tương đối cao, trong đó có Việt Nam. Nhiễm giun không chỉ làm cho trẻ chậm lớn mà còn làm cho trẻ giảm chỉ số thông minh. Nhiễm giun cũng làm cho người lớn mắc phải một số bệnh như chứng di tinh, viêm âm đạo…Tuy nhiên, phòng ngừa nhiễm giun không phải là việc làm khó khăn. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu bệnh giun kim để bạn đọc hiểu rõ hơn về loại giun này, mức độ nguy hiểm và biện pháp phòng tránh bệnh như thế nào?2. Tác nhân gây bệnh và phương thức lây truyềnGiun kim có tên khoa học là Enterobius vermicularis, là loại ký sinh trùng sống chủ yếu ở đường tiêu hóa, có thể lây từ người này sang người khác. Trẻ em có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn người lớn.Giun trưởng thành cư trú chủ yếu ở ruột non, sau đó xuống ruột già. Chúng thường ở manh tràng và các đoạn ruột lân cận, nằm bám lỏng lẻo vào niêm mạc ruột. Giun kim đực chết sau khi giao hợp. Giun kim cái thường ra rìa hậu môn để đẻ trứng và vì vậy chúng kích thích niêm mạc hậu môn gây ngứa, sưng tấy. Một con giun cái đẻ khoảng 4.000 – 200.000 trứng. Sau khi đẻ hết trứng, giun kim cái chết. Vì vậy tuổi thọ của giun kim rất ngắn, chỉ sống khoảng 1-2 tháng.Trứng giun kim phát triển rất nhanh. Trứng đẻ ra sau 4-8 giờ đã phát triển thành trứng có ấu trùng, theo phân ra ngoài. Nếu người ăn phải trứng có ấu trùng sẽ theo đường tiêu hoá vào dạ dày. Khi đến dạ dày ấu trùng phát triển thành giun rồi di chuyển xuống ruột non và trưởng thành sau đó di chuyển xuống ruột già.Một số trứng ở vùng hậu môn có thể trở thành ấu trùng, ấu trùng chui vào hậu môn lên ruột để phát triển, do đó việc tái nhiễm giun kim rất dễ dàng.
Hình ảnh giun kim
Phương thức lây truyền bệnh giun kim
3. Triệu chứng lâm sàng Về lâm sàng, nhiều trường hợp bị nhiễm giun kim nhưng không có triệu chứng gì.Bệnh giun kim là bệnh có tính chất kéo dài, mạn tính, chúng thường gây nên các triệu chứng sau:- Rối loạn tiêu hóa: Đầu tiên là ngứa hậu môn, ngứa thường xuất hiện vào buổi tối và lúc lên giường đi ngủ (do nhiệt độ của giường ấm nên dễ kích thích giun kim đẻ trứng). Rìa hậu môn tấy đỏ, sung huyết. Phân thường nát hoặc lỏng, đôi khi có máu hoặc chất nhày, thỉnh thoảng tiêu chảy. Trẻ thường chán ăn hoặc ăn không tiêu, đôi lúc có buồn nôn hoặc nôn, đau bụng âm ỉ.- Triệu chứng thần kinh: Trẻ thường bứt rứt, khó chịu, suy nhược thần kinh hoặc thần kinh bị kích thích gây khó ngủ, dễ khóc đêm. Nhiều tài liệu còn cho biết mắc giun kim là một trong những nguyên nhân gây đái dầm ở trẻ.- Người lớn mắc bệnh giun kim có thể gây nên chứng di tinh (nam giới), viêm âm đạo ở phụ nữ (ngay cả em gái) do giun kim chui vào âm đạo mang theo vi sinh vật gây bệnh. Ngoài ra có thể gây rối loạn kinh nguyệt (kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh…).- Giun kim cũng có thể xâm nhập và gây viêm phổi, thực quản, hốc mũi, cổ tử cung.- Giun kim có thể gây viêm ruột thừa, làm thủng ruột…4. Chẩn đoánNgứa quanh hậu môn, nếu căng hậu môn có thể thấy giun kim đang bò ở quanh hậu môn.Xét nghiệm tìm trứng giun kim bằng phương pháp Scotch tức dùng chất collophan để dính trứng giun kim đã đẻ ra ở các kẽ của hậu môn, cũng có thể dùng tăm bông hoặc que thủy tinh để quệt ở các kẽ hậu môn lấy trứng giun kim làm xét nghiệm.Bệnh giun kim cần chẩn đoán phân biệt với các bệnh gây ngứa quanh hậu môn do nhiễm nấm, dị ứng, trĩ, viêm trực tràng, nứt trực tràng, bệnh giun lươn…5. Điều trị Bệnh nhiễm giun kim, nếu không tái nhiễm, chỉ sau 2 tháng là hết vì giun trưởng thành chỉ sống tối đa 2 tháng, vì vậy khi điều trị, cần chú ý tránh để tái nhiễm và tránh lây hàng loạt.Để điều trị bệnh giun kim, đặc biệt là ở trẻ em, rất cần có sự can thiệp của thầy thuốc để người bệnh được khám và chỉ định dùng thuốc gì, liều lượng và hàm lượng ra sao. Người nhà bệnh nhân không nên tự dùng thuốc vì không biết hết tác dụng chính và tác dụng phụ của thuốc sẽ không có lợi cho người bệnh.6. Phòng ngừa nhiễm giun kim– Cắt đứt chu kỳ sinh trưởng trứng giun bằng cách giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay trước khi ăn, sau khi đi tiêu, tiểu, cắt ngắn móng tay;- Không cho trẻ mút tay; Nên cắt ngắn móng tay và giữ sạch sẽ, tránh gãi vùng quanh hậu môn;- Không cho trẻ mặc quần thủng đít, không cho cởi truồng. Cha mẹ cần rửa sạch hậu môn cho trẻ;- Nên lau nhà thường xuyên; Định kỳ giặt ga trải giường, chăn màn cũng có tác dụng diệt trứng giun;- Nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và tẩy giun đúng cách. Khi xác định có triệu chứng của nhiễm giun kim cần phải điều trị;- Nên điều trị cho tất cả các thành viên trong gia đình.
BSCKII. Hồ Ngọc Quý
