1. Khái quát:
Cộng hoà Nam Phi ở cực Nam châu Phi, Đông Bắc giáp Mozambique, Zimbabwe, Botswana, Namibia; Tây Nam giáp Đại tây dương và Đông Nam giáp Ấn độ dương, có bờ biển dài 3000 km.
Diện tích : 1.219.912 km2
Dân số : 44,1 triệu người (6-2006) (75,2% người Phi, 13,6% người da trắng, 8,6% người da màu, 2,6% người gốc châu Á)
GDP bình quân đầu người: 4.500 USD năm 2006
Khí hậu : Ôn hoà, 2 mùa mưa, nắng. Nhiệt độ trung bình 20-25 độ C .
Thủ đô: Pretoria (hành pháp), Thành phố Cape (lập pháp)
Ngôn ngữ : Tiếng Anh và Afrikaaner là ngôn ngữ chính thức,
Tôn giáo : Đạo Thiên chúa giáo: 68%, Cổ truyền và Tin Lành: 28,5%, Hinđu: 1,5%, Đạo Hồi: 2%
Tổng thống : THABO MBEKI (từ 16-6-1999) kiêm Chủ tịch ANC. Tổng thống kiêm Chủ tịch nước và Thủ tướng chính phủ.
12-4-2005, Tổng thống Mbeki được giải thưởng môi trường của Liên hợp quốc “Nhà vô địch của Trái đất” (Champions of the Earth)
Phó Tổng thống : Bà Phumzile Mlambo Ngcuka (22-6-2005)
Ngày tuyên bố độc lập : 31-5 (1910-tách khỏi Vương quốc Anh)
Quốc khánh: 27-4-1994 ( từ năm 1996, Nam Phi quyết định lấy ngày 27-4).
Quan hệ ngoại giao với Việt Nam : 22-12-1993
2. Lịch sử:
Từ thế kỷ 16 về trước, trên lãnh thổ Nam Phi chỉ có người Phi thuộc các bộ lạc Bantu, Khoi-Khoi và Hottentotes sinh sống. Thế kỷ 17 và 18, người Hà lan và người Anh đến đây xâm chiếm, đẩy lùi người dân bản xứ vào sâu nội địa. Sau cuộc chiến tranh 3 năm (1899-1902), người Boer (gốc Hà Lan) buộc phải chấp nhận sự bảo hộ của thực dân Anh. Ngày 31/5/1910, sau khi sát nhập 4 tỉnh Cape, Orange, Transvaal và Natal, Vương quốc Anh thành lập Liên bang Nam Phi tự trị. Năm 1948, Đảng Quốc gia của người da trắng lên nắm quyền ở Nam Phi, thi hành chính sách Apartheid và các đạo luật phân biệt chủng tộc, đàn áp, bóc lột người bản xứ. Ngày 31-5-1961, sau khi đơn phương trưng cầu dân ý trong những người da trắng, chính quyền Nam Phi rút ra khỏi Khối Liên hiệp Anh và tuyên bố thành lập nước Cộng hoà Nam Phi độc lập. Các tầng lớp tư sản Nam Phi khai thác tài nguyên thiên nhiên giàu có, bóc lột người Phi và cấu kết với tư bản nước ngoài, tạo nên “thần kỳ kinh tế” trong những năm 20 – 60, xây dựng hạ tầng cơ sở tương đối phát triển ở Nam Phi.
3. Kinh tế:
Nam Phi rất giàu tài nguyên, khoáng sản, công nghiệp, nông nghiệp phát triển, có khoa học kỹ thuật và công nghệ tiên tiến. Nam Phi có thế mạnh về sản xuất hàng công nghiệp (ngành công nghiệp Nam Phi chiếm tới 40% tổng sản lượng công nghiệp của châu Phi), điện năng, khai khoáng, dịch vụ và thương mại. Hiện Nam Phi đứng đầu thế giới về khai thác vàng, kim cương, măng-gan, quặng crôm. Năm 2001, Nam Phi là nước đứng thứ 6 trên thế giới (sau Trung Quốc, Mỹ, Úc, Ấn độ, Nga) về xuất khẩu than.
Trong 8 tháng đầu năm 2005, xuất khẩu thép của Nam Phi không ngừng tăng và đã đạt mức 3,2 triệu tấn, tăng 580.000 tấn so với cùng kỳ năm 2004.
Với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, tiềm năng kinh tế dồi dào và khoa học kỹ thuật tiên tiến, Nam Phi là nước phát triển nhất ở châu Phi và là đầu tàu thúc đẩy sự phát triển mọi mặt của 14 nước trong Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC). Nam Phi là nước xuất khẩu vàng lớn nhất thế giới (ngành công nghiệp khai thác vàng đóng góp khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội của Nam Phi). Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF, GDP của Nam Phi chiếm 1/3 GDP của toàn châu lục. Mức tăng 1% trong phát triển kinh tế của Nam Phi có liên quan tới ½ – ¾ tăng trưởng ở các nước còn lại của châu Phi. Hiện nay, vốn đầu tư của Nam Phi ở châu Phi là 1,5 tỉ USD, tuy nhiên số đầu tư đó mới chỉ chiếm 25% tổng số vốn đầu tư của nước ngoài vào những nước còn lại thuộc Cộng đồng phát triển miền Nam châu Phi (SADC) trong thời gian từ 1994 đến năm 2003.
Tỷ trọng hàng xuất và nhập khẩu của Nam Phi chiếm 60% và 50% hàng xuất, nhập khẩu của tất cả các nước miền Nam châu Phi cộng lại. Tại Nam Phi, có hàng trăm công ty tư bản Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật Bản hoạt động, họ chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực: khai khoáng, chế biến, giao thông, bưu điện, ngân hàng, du lịch. Nam Phi thu hút được nhiều vốn đầu tư của các nước lớn như Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật Bản…, lượng FDI của Mỹ vào Nam Phi đến 2003 đạt 112 triệu USD. Hàng nhập khẩu của Nam Phi vào Mỹ chiến 14,9% trong tổng số hàng Mỹ nhập của châu Phi. Nam Phi là quốc gia đứng đầu khu vực châu Phi về thu hút đầu tư nước ngoài trực tiếp (FDI. Tuy nhiên, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Nam Phi đã đề ra mục tiêu thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lên mức tương đương 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Theo đánh giá của WB tháng 9-2005, hiện Nam Phi đứng ở vị trí 28/155 (năm 2003 Nam Phi đứng ở mức 53/155) nước và vùng lãnh thổ trên thế giới có môi trường kinh doanh tốt (đứng trên Ixraen, Tây Ban Nha, Đài Loan, A-rập Xê út và Pháp) và cho rằng Nam Phi đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc tạo môi trường thân thiện cho đầu tư và trở thành nước có các điều kiện thuận lợi nhất trong kinh doanh tại châu Phi.
EU là bạn hàng lớn nhất của Nam Phi, chiếm 32% xuất khẩu, 41% nập khẩu và 70% viện trợ phát triển. Tháng 7-2006, EU đưa ra đề nghị với các nước thành viên của mình tăng cường quan hệ với Nam Phi ở tầm “đối tác chiến lược”, giống như quan hệ của EU với Mỹ, Nhật, Ấn Độ và Trung Quốc.
Nam Phi xếp thứ 4/59 quốc gia về tính minh bạch trong hoạt động ngân sách của chính phủ (đứng đầu là New Zealand, tiếp theo là Pháp, Anh…) do đó Nam Phi đã trở thành nền kinh tế có tính cạnh tranh nhất tại châu Phi (vượt các nước Tunisie, Botswana) đứng thứ 42/104 quốc gia và vùng lãnh thổ vượt Brazil, Trung Quốc, Italia.
4- Quan hệ kinh tế với Việt Nam
Quan hệ thương mại giữa 2 nước có bước phát triển đáng kể, năm 2000, ta đã xuất khẩu hàng hóa sang Nam Phi trị giá khoảng 50 triệu USD. Năm 2006, buôn bán hai chiều giữa Việt Nam và Nam Phi đạt trên 154 triệu USD chưa kể qua con đường thứ 3. Trong đó ta nhập của Nam Phi trên 100 triệu USD chủ yếu là sắt thép, gỗ và nguyên phụ liệu gỗ. Ta xuất trên 54 triệu USD chủ yếu là gạo, giày dép, cà phê, hàng thủ công mỹ nghệ, sản phẩm gỗ….
Việt Nam và Nam Phi không có quan hệ ODA và NGO.
Việt Nam và Nam Phi ký Hiệp định thương mại song phương 4-2000. Tháng 11-2004, hai bên đã ký “Tuyên bố chung về Đối tác vì hợp tác và phát triển”, “Hiệp định thành lập Diễn đàn Đối tác Liên Chính phủ hợp tác kinh tế, thương mại, văn hoá, khoa học kỹ thuật”, Thoả thuận thành lập Ủy ban thương mại hỗn hợp” và “Thoả thuận hợp tác giữa hai Phòng Thương mại và Công nghiệp”.
Tháng 5-2007, nhân chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Nam Phi hai bên đã ra “Tuyên bố chung giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa Nam Phi”, ký “Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao và công vụ”, “Hiệp định hợp tác giữa Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Ngoại giao Nam Phi”, “Biên bản phiên họp thứ nhất Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam – Nam Phi”. Hai bên đang thảo luận, đàm phán về Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, Hiệp định tránh đánh thuế song trùng./.
