Sông nước Cà Mau – tác giả, nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý
Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức tác phẩm Sông nước Cà Mau Ngữ văn lớp 6, bài học tác giả – tác phẩm Sông nước Cà Mau trình bày đầy đủ nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý phân tích, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích tác phẩm.
A. Nội dung tác phẩm Sông nước Cà Mau
Tóm tắt văn bản: Càng về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng chi chít như mạng nhện. Có nhiều màu xanh của trời nước và cây lá. Tiếng rì rào của khu rừng, tiếng sóng của biển và vịnh Thái Lan. Những cái tên đa dạng và phong phú của kênh, rạch như rạch Mái Giầm, kênh Bọ Mắt, kênh Ba khía. Chúng được đặt theo đặc điểm của con kênh, rạch. Khi thuyền chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Đến dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm. Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Chợ Năm Căn rất đông vui, tấp nập. Những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng – sông. Những cô gái Hoa Kiều bán hàng, bà cụ già người Miên bán rượu,…
B. Tìm hiểu tác phẩm Sông nước Cà Mau
1. Tác giả: Đoàn Giỏi (1925 – 1989) quê ở Tiền Giang.
– Ông viết văn từ thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp ( 1946 – 1954)
– Tác phẩm của Đoàn Giỏi thường viết về cuộc sống thiên nhiên và con người Nam Bộ.
2. Tác phẩm
a) Xuất xứ:
– Bài văn “Sông nước Cà Mau” trích từ chương XVIII truyện “ Đất rừng phương Nam” của Đoàn Giỏi. Tên bài là do người biên soạn sách đặt.
– Truyện “Đất rừng phương Nam” được sáng được năm 1957 là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi.
b) Bố cục: 3 phần:
– Phần 1: Từ đầu đến “lặng lẽ một màu xanh đơn điệu”: Những ấn tượng chung ban đầu về thiên nhiên vùng Cà Mau
– Phần 2: Tiếp theo đến “khói sóng ban mai” : nói về các kênh, rạch ở vùng Cà Mau và tập chung miêu tả con sông Năm Căn rộng lớn, hùng vĩ.
– Phần 3: Phần còn lại: Đặc tả cảnh chợ Năm Căn đông vui, trù phú, tấp nập.
c) Ngôi kể: Người kể chuyện xưng “tôi” ngôi kể thứ nhất
d) Thể loại: Truyện dài
e) Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miêu tả.
f) Điểm nhìn quan sát và miêu tả: trên con thuyền xuôi theo kênh rạch vùng Cà Mau, đổ ra sông Năm Căn rộng lớn rồi dừng lại ở chợ Năm Căn. Tạo điểm nhìn như vậy của người kể chuyện, nhà văn có thể miêu tả cảnh quan rộng lớn theo một trình tự hợp lí. Khi ngồi trên thuyền, người kể chuyện có thể miêu tả lần lượt các sông, rạch và cảnh vật hai bên bờ, có thể miêu tả kĩ hoặc lướt qua.
g) Giá trị nội dung
Cảnh sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống, hoang dã. Chợ Năm Căn là hình ảnh cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo ở vùng đất tận cùng phía nam Tổ quốc.
h) Giá trị nghệ thuật
– Tác giả vừa tả vừa kể, vừa giới thiệu một cách tỉ mỉ, theo trình tự từ bao quát đến chi tiết, sinh động.
– Ngôn ngữ mang màu sắc Nam Bộ với nhiều từ ngữ gợi cảm, tinh tế.
– Cảm nhận bằng nhiều giác quan.
– Sử dụng biện pháp so sánh, điệp từ…
C. Sơ đồ tư duy Sông nước Cà Mau
D. Đọc hiểu văn bản Sông nước Cà Mau
1. Những ấn tượng chung ban đầu về thiên nhiên vùng Cà Mau
– Ấn tượng nổi bật ban đầu của tác giả về vùng Cà Mau là không gian rộng lớn mênh mông của vùng đất này với sông ngòi, kênh rạch bủa giăng chi chít và tất cả được bao trùm trong màu xanh của trời, nước, của rừng cây.
– Không gian ấy gợi lên cảm giác về sự đơn điệu, triền miên.
– Âm thanh: tiếng rì rào bất tận của những khu rừng; tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan.
=> Tác giả đã tập trung miêu tả khung cảnh thiên nhiên qua sự cảm nhận của thị giác và thính giác.
2. Kênh, rạch vùng Cà Mau và con sông Năm Căn.
– Ngay từ đoạn mở đầu, tác giả đã tả chung về cảnh tượng các kênh rạch vùng Cà Mau, thuyết minh và giải thích vê một số địa danh.
– Cách đặt tên cho các dòng sông, con kênh, vùng đất đã cho thấy thiên nhiên ở đây còn rất hoang dã, phong phú. Con người sống rất gần gũi với thiên nhiên.
+ “Gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ”
+ “Gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng..”
– Sự rộng lớn, hùng vĩ của sông Năm Căn và rừng đước hai bên bờ sông đã được thể hiện qua các chi tiết:
+ Con sông rộng hơn ngàn thước.
+ Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác.
+ Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
+ Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
– Tác giả đã miêu tả màu xanh của rừng đước với ba mức độ sắc thái: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lo. Những sắc thái ấy chỉ cùng một màu xanh đã miêu tả các lớp cây đước từ non đến già tiếp nối nhau.
3. Cảnh chợ Năm Căn
– Sự trù phú của chợ Năm Căn được thể hiện qua khung cảnh rộng lớn, tấp nập hàng hóa phong phú, thuyền bè san sát, với các chi tiết như: những đống gỗ cao như núi, những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông, những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng – sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi…
– Sự độc đáo của chợ Năm Căn thể hiện ở
+ Chợ chủ yếu họp ngay trên sông nước với những nhà bè như những khu phố nổi và những con thuyền bán hàng len lỏi mọi nơi, có thể mua mọi thứ mà không cần bước xuống khỏi thuyền.
+ Sự đa dạng về màu sắc, trang phục, tiếng nói của người bán hàng thuộc nhiều dân tộc: người Hoa, Miên, người Chà Châu Giang…
