1. Dàn ý Phân tích hai câu đề và hai câu thực bài Tự Tình 2 hay nhất:
1.1. Mở bài:
Giới thiệu tác giả Hồ Xuân Hương và bài thơ Tự tình 2: Hồ Xuân Hương, vị nữ thi sĩ được mệnh danh là “Bà Chúa Thơ Nôm” với tài thơ táo bạo và gần gũi với dân chúng. Tự tình 2 là một trong ba bài thơ trong tuyển tập Tự tình của bà.
1.2. Thân bài:
a. Hai câu đề Bài thơ được viết vào thời điểm đêm khuya, nơi đây trống vắng và yên tĩnh. Nữ thi sĩ lẻ loi đơn chiếc một mình, chỉ có tiếng trống dồn canh vang lên. Từ “trơ” được sử dụng để tượng trưng cho sự cô đơn và lẻ bóng của người phụ nữ trong nỗi tâm trạng đầy cay đắng, tuyệt vọng.
b. Hai câu thực Trong nỗi buồn và cô đơn ấy, người phụ nữ đã tìm đến chén rượu để giải sầu nhưng rượu không mang lại sự say sưa mà còn làm cho bà thêm tỉnh táo và nhận ra rõ hơn về sự bất hạnh của cuộc đời mình. Hình ảnh “Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn” được sử dụng để miêu tả chuyện tình cảm chưa trọn vẹn và còn dang dở của người phụ nữ.
→ Tâm trạng của người phụ nữ lẻ loi bàng hoàng trong cô đơn và sự thất vọng của cuộc đời khiến bà tìm đến rượu để giải sầu nhưng lại đánh thức thêm những nỗi đau và hiện thực của chính mình.
c. Khái quát chung Nội dung của bài thơ Tự tình 2 là sự thể hiện của nỗi tâm trạng phản ánh sự tuyệt vọng và cô đơn trơ trọi của người phụ nữ. Hồ Xuân Hương sử dụng các phương tiện nghệ thuật độc đáo như đảo ngữ, sử dụng từ ngữ táo bạo, kết hợp các hình ảnh tượng trưng để miêu tả một cách chân thật tâm trạng của người phụ nữ này.
1.3. Kết bài:
Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương là một bài thơ đầy cảm xúc, sử dụng nhiều phương tiện nghệ thuật để thể hiện cảm nhận của người phụ nữ đương đại.
2. Phân tích hai câu đề và hai câu thực bài Tự Tình 2 hay nhất:
Trong thời kỳ vào giữ đầu thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19, văn học trung đại Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ. Người ta thường nhắc đến những câu bút nổi tiếng nhất, trong đó có đại thi hào Nguyễn Du với tác phẩm Truyện Kiều cùng bà chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương. Nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã viết bài thơ Tự tình 2, một trong những tác phẩm tiêu biểu của bà, từ đó ta có thể hiểu vì sao bà được gọi là bà chúa thơ Nôm, là nhà thơ của phụ nữ và chuyên viết về phụ nữ.
Hồ Xuân Hương sống trong thời kỳ đất nước đang trải qua nhiều biến động. Bà sinh ra ở Quỳnh Lưu, Nghệ An, nhưng sống chủ yếu tại Thăng Long. Cuộc đời của bà đầy trắc trở, là con vợ lẻ, bản thân lại phải làm công cho người khác, sau đó lại mất chồng sớm và đau khổ khi mất chồng lần thứ hai. Bà là người thông minh và gan dạ, và chỉ còn lại 40 bài thơ Nôm cho đến ngày nay, cùng với một số bài thơ chữ Hán được ghi chép trong tập Lưu Hương ký. Các tác phẩm của bà thường thể hiện sự đồng cảm và thông cảm với những người phụ nữ bị thiệt thòi trong xã hội xưa. Đồng thời, bà cũng tôn trọng, ca ngợi vẻ đẹp của tâm hồn, phẩm chất cùng ngoại hình của phụ nữ, thể hiện khát khao hạnh phúc sâu sắc của họ. Về nghệ thuật, bà luôn tìm cách Việt hóa thơ Đường trong các khía cạnh về đề tài, hình ảnh và ngôn ngữ.
Bài thơ Tự tình 2 thuộc chùm thơ Tự tình, có âm điệu giống như những câu ca dao than thân xưa. Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, gồm 4 phần đề, thực, luận và kết. Nội dung chính là suy nghĩ và cảm xúc của người phụ nữ khi giãi bày tâm tư tình cảm của mình.
Những dòng mở đầu của bài thơ gợi lên cảm giác u uất, buồn bã của nhân vật chính thất tình qua việc vẽ nên một bức tranh sinh động về thời gian và địa điểm:
“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn”.
Trong khung cảnh đêm đầy tiếng đồng hồ tích tắc, khi xung quanh tĩnh lặng, chỉ có con người là thức. Tiếng đồng hồ tích tắc biểu thị sự hối hả và khẩn trương của thời gian, nó tích tắc trôi đi không ngừng. Thời điểm này của đêm tượng trưng cho khoảng thời gian nhìn lại nội tâm, chỉ còn lại một mình đối diện với những suy nghĩ, cảm xúc của mình, cảm giác bồn chồn, lo lắng, tuyệt vọng. Trong không gian này, cá nhân trở nên bé nhỏ, lẻ loi, lạc lõng, bơ vơ. Cảm giác u uất, buồn chán không chỉ được chuyển tải qua không gian, thời gian mà còn qua cách sử dụng ngôn ngữ giàu sức gợi ở phần còn lại của bài thơ.
“Trơ cái hồng nhan với nước non”
Tác giả sử dụng hai kỹ thuật nghệ thuật để nhấn mạnh từ “Trơ” trong bài thơ của Hồ Xuân Hương. Đó là kỹ thuật đảo cấu trúc và kết hợp với nhịp độ phá cách 1/3/3 để tạo ra hiệu ứng ngắt quãng. Nhờ đó, tác giả diễn tả được cảm xúc đau đớn và sự can đảm của nhân vật Hồ Xuân Hương trong bài thơ. Từ “Trơ” có nghĩa là tuyệt vọng, lạc lõng, tủi hổ, bẽ bàng. Nó cũng có nghĩa là kiên cường, đứng vững trước thử thách. Tác giả cũng tập trung vào sự đối lập giữa “cái hồng nhan” và “nước non” để thể hiện sự khốn khổ của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Từ “cái hồng nhan” kết hợp giữa từ “hồng nhan” với ý nghĩa trang trọng và từ “cái” với ý nghĩa phủ nhận, gợi ra sự coi thường và bất công với giá trị của người phụ nữ. Bài thơ của Hồ Xuân Hương là một tiếng nói độc đáo trong trào lưu nhân đạo của văn học cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19, thể hiện sự đau đớn và hy vọng của những người phụ nữ yếu đuối trong xã hội cũ.
Hồ Xuân Hương trải qua nỗi đau bồng bềnh giữa men say và tỉnh táo, như thể nàng ngồi suốt đêm cô đơn, một mình chịu đựng cơn đau đớn, chỉ có rượu đắng và ánh trăng lạnh soi bóng đêm.
Với câu thơ “Chén rượu hương đưa, say lại tỉnh/Vầng trăng bóng xế, khuyết chưa tròn”, nhà thơ đã gửi gắm những cảm xúc xót xa của mình. Cô uống để quên đi những muộn phiền của cuộc đời nhưng dường như dù có uống bao nhiêu cô cũng không thể say mãi được. Thay vào đó, cô bị mắc kẹt trong vòng quay vô tận của say xỉn và tỉnh táo, không thể thoát khỏi sự cô đơn và bóng tối của đêm mà cô muốn quên đi. Cô ấy đối mặt với sự cô độc của mình và sự hoang vắng đi kèm với nó, ngay cả khi cô ấy tỉnh táo. Những giây phút tỉnh táo khiến cô càng cảm nhận sâu sắc hơn sức nặng của nỗi cô đơn mà mình phải gánh chịu.
Câu thơ “Vầng trăng bóng xế, khuyết chưa tàn” không chỉ miêu tả bối cảnh xung quanh mà còn phản ánh tâm trạng của nhà thơ. Bằng cách này, nó làm cho trăng và con người trở nên đồng điệu với nhau. Hình ảnh “Vầng trăng bóng xế” được hiểu là biểu tượng cho sự tàn phai của tuổi trẻ và thời gian đã qua, tuy nhiên, “khuyết chưa tròn” thể hiện tình yêu của nhà thơ vẫn chưa hoàn thiện, còn nhiều sóng gió, khó khăn.
Những câu thơ này thể hiện tâm trạng của nhà thơ đang than vãn, đổ lỗi cho số phận khắc nghiệt của mình và đồng cảm với những người phụ nữ khác đang phải đối mặt với cùng một khó khăn. Những lời than này mang trong mình cảm giác đau đớn và xót xa, gợi lên những nỗi đau thầm kín trong tâm hồn người đọc.
3. Phân tích hai câu đề và hai câu thực bài Tự Tình 2 hay chọn lọc:
Hồ Xuân Hương, được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm”, nổi tiếng với cá tính văn chương mạnh mẽ, dám bộc lộ những cảm xúc, thái độ, tình cảm trước những bất công của xã hội, của số phận. Thái độ này được thể hiện rõ trong bài thơ “Tự tình 2” của bà, đặc biệt ở bốn dòng đầu.
Hai câu đầu của bài thơ miêu tả khung cảnh hiu quạnh, trống trải đồng thời khắc họa hình ảnh người thiếu phụ cô đơn trong đêm thanh tĩnh.
“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn Trơ cái hồng nhan với nước non”
Người phụ nữ ấy đã tìm đến ly rượu để giải nỗi lòng:
“Chén rượu hương đưa rồi lại tỉnh Vầng trăng xế bóng khuyết chưa tròn”
