Bài viết hướng dẫn các bạn học sinh chuẩn bị Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây trang 19 sách Ngữ văn 10 Cánh diều tập 1. Bao gồm phần chuẩn bị cũng như trả lời tất cả các câu hỏi trong SGK.
Bài viết tham khảo thêm:
- Soạn bài Hê-ra-clét đi tìm táo vàng
- Soạn bài Thần trụ trời
I – Chuẩn bị | Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây Ngữ văn Cánh diều Tập 1
1. Tóm tắt văn bản Chiến thắng Mtao Mxây
Tóm tắt mẫu 1:
Khi Đăm Săn đang ở cùng nô lệ trên rẫy, Mtao Mxây đã nhân cơ hội đó để đến phá buôn làng và bắt Hơ Nhị về làm vợ của hắn. Đăm Săn biết chuyện đã đến nhà Mtao Mxây để khiêu chiến cũng như đòi lại vợ là Hơ Nhị. Lần đầu tiên, Đăm Săn đã thách Mtao Mxây đọ dao, Mtao Mxây sợ hãi không dám đồng ý. Khi Đăm Săn dọa đốt nhà, hắn mới chịu xuống nhà và múa khiên. Đây cũng là lúc mà 2 người xảy ra cuộc chiến dữ dội. Tuy nhiên, nhờ sức mạnh cường tráng cùng với sự giúp đỡ của thần linh, Đăm Săn đã giết chết được kẻ thù. Dân làng của Mtao Mxây từ đó cũng nhất trí xem Đăm Săn là tù trưởng cũng như là anh hùng của họ. Đăm Săn cùng dân làng tổ chức ăn mừng chiến thắng.
Tóm tắt mẫu 2:
Tù trưởng Mtao-Mxây vì ganh ghét với Đăm Săn có vợ đẹp nên đã quyết tâm bắt Hơ Nhị về làm vợ mình. Sau khi nghe tin vợ mình bị bắt đi, Đăm Săn nổi giận và cùng lực lượng của mình kéo đến nhà Mtao-Mxây để đánh nhau giành lại vợ. Một cuộc chiến nảy lửa đã diễn ra tại chính ngôi nhà của Mtao-Mxây. Trải qua trận chiến dài đã khiến Đăm Săn trở nên mệt mỏi. Chàng rơi vào trạng thái mơ màng và thấy ông trời bày cho cách để tiêu diệt được kẻ ác. Sau đó, Đăm Săn đã lấy chày mòn ném trúng vành tai của Mtao Mxây, áo giáp rơi ra và ngay lập tức Đăm Săn kết thúc cuộc đời của kẻ thù nhanh chóng. Mặc dù Mtao-Mxây đã xin Đăm Săn tha mạng, nhưng Đăm Săn vẫn kiên quyết phải trừng trị kẻ ác, người đã cướp vợ người khác một cách hèn hạ. Chàng đã giành được chiến thắng vẻ vang và danh tiếng cũng trở nên nổi đình nổi đám.
Tóm tắt mẫu 3:
Đoạn trích Chiến thắng Mtao-Mxây thuộc thể loại sử thi, kể về hành trình giành lại vợ của người anh hùng Đăm Săn trước tù trưởng Mtao-Mxây. Nghe tin Đăm Săn rời bản lên rẫy cùng thuộc hạ, Mtao-Mxây đã cướp vợ của Đăm Săn – Hơ Nhị thành công. Nghe tin vợ mình bị bắt, Đăm Săn cùng lực lượng kéo đến nhà Mtao-Mxây để đòi lại vợ, tuy nhiên Mtao-Mxây vẫn thích đùa giỡn mà không chịu giao chiến. Tuy nhiên, khi đứng trước lời đe dọa phá nhà của Đăm Săn, Mtao-Mxây đã phải tham gia cuộc chiến. Trận chiến đầy căng thẳng và khốc liệt của hai tù trưởng chính thức diễn ra. Đăm Săn tấn công và đâm trúng Mtao-Mxây nhưng nhờ chiếc áo giáp nên hắn không sao cả. Đăm Săn đuối sức và phải nhờ đến sự trợ giúp của ông trời chàng đã đánh rơi áo giáp và cắt được đầu Mtao-Mxây.
2. Nội dung chính
Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây thuật lại cuộc chiến đấu đầy khốc liệt giữa 2 tù trưởng Đăm Săn và Mtao Mxây khi vợ của Đăm Săn là Hơ Nhị bị Mtao Mxây bắt đi.
3. Bố cục
Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây bao gồm 3 phần:
– Phần 1 (Từ đầu đến cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường): Miêu tả trận đánh khốc liệt giữa hai tù trưởng.
– Phần 2 (Tiếp đến Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng): Đăm Săn ra về cùng đám nô lệ của chàng sau chiến thắng.
– Phần 3 (Còn lại): Cảnh Đăm Săn cùng dân làng ăn mừng chiến thắng.
4. Tác phẩm
4.1. Xuất xứ:
a) Sử thi Đăm Săn
– Đăm Săn (hay còn gọi là Bài ca chàng Đăm Săn) là pho sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê-đê
– Sử thi Đăm Săn thường được người dân diễn xướng theo lối kể khan, trong đó già làng vừa kể, hát, vừa sử dụng nét mặt, điệu bộ để diễn tả trọn vẹn câu chuyện bên bếp lửa nhiều đêm liền tại các nhà dài trên chòi rẫy. Sử thi Đăm Săn thường được kể vào các dịp lễ hội hay lúc công việc làm nông nhàn.
– Nghe kể Đăm Săn đã trở thành một truyền thống văn hóa của người Ê-đê
b) Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây
– Nội dung chính: Tranh thủ lúc tù trưởng Đăm Săn cùng các nô lệ lên rẫy, Mtao Mxây đã thực hiện âm mưu phá buôn làng và bắt Hơ Nhị – vợ của Đăm Săn về làm vợ. Biết chuyện, Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây để khiêu chiến với mục đích cứu người vợ của mình. Đầu tiên, chàng thách Mtao Mxây đọ dao nhưng Mtao Mxây sợ hãi và không dám đồng ý. Chỉ đến khi Đăm Săn dọa sẽ đốt nhà của hắn, hắn mới chịu xuống và múa khiên. Mtao Mxây rung khiên và bắt đầu múa múa, tiếng kêu lạch cạch; đến lượt Đăm Săn, nhờ có sức mạnh cường tráng, mỗi lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh, chạy vun vút trong khi tù trưởng Mtao Mxây chỉ bước thấp bước cao chạy hết bãi đông sang bãi tây. Mtao Mxây thấy thế liền bảo Hơ Nhị quăng cho một miếng trầu nhưng không may, người đỡ được miếng trầu lại là Đăm Săn. Chàng ăn vào thì sức lực tăng lên gấp bội. Đăm Săn lại tiếp tục múa khiên, đâm Mtao Mxây nhưng không thủng được áo giáp của hắn. Nhờ ông Trời giúp đỡ, Đăm Săn đã ném một cái chày tròn vào tai của kẻ địch, giáp bung ra và chàng đã đâm được Mtao Mxây, cắt đầu của Mtao Mxây đem bêu ra đường. Chàng cứu được vợ, và tất cả dân làng của Mtao Mxây tình nguyện đi theo Đăm Săn, coi chàng là tù trưởng mới. Dân làng đã mở tiệc mừng chiến thắng của Đăm Săn và đón chào những dân làng mới.
– Vị trí đoạn trích: thuộc đoạn giữa của sử thi
4.2. Thể loại:
– Sử thi là thể loại tự sự dân gian có quy mô lớn. Các tác phẩm sử thi thường được sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp cùng các hình tượng nghệ thuật được xây dựng hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều sự kiện lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.
– Nội dung của sử thi thường mang tính rộng lớn, kể về các sự kiện trọng đại đã diễn ra trong quá khứ, biểu hiện toàn bộ đời sống văn hóa, lịch sử của cộng đồng, thể hiện quá trình vận động của tộc người đó ở mỗi giai đoạn khác nhau.
– Nghệ thuật: sử thi là những câu chuyện có lối kể văn xuôi xen lẫn văn vần. Đây là thể loại thường được sử dụng các yếu tố thành ngữ, tục ngữ, những từ ngữ cổ, hình thức nghệ thuật ngôn từ dân gian trong quá trình kể, mang đậm tính chất dân gian.
4.3. Phân loại:
Sử thi thường có 3 loại:
+ Sử thi anh hùng dân gian
+ Sử thi cổ điển
+ Sử thi anh hùng
4.4. Giá trị nội dung:
Đăm Săn quyết chiến và giành chiến thắng trước kẻ thù bởi chàng là người anh hùng trọng danh dự, đề cao hạnh phúc gia đình và cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc. Đây đều là những tình cảm cao cả, giúp Đăm Săn có thêm quyết tâm đánh bại kẻ thù.
4.5. Giá trị nghệ thuật:
* Đoạn trích đã sử dụng nghệ thuật phóng đại, so sánh:
– So sánh tương đồng: “như lốc gài”, “như những vệt sao băng”
– So sánh tăng cấp được thể hiện ở các đoạn:
- Đoạn tả cảnh anh hùng Đăm Săn múa khiên
- Đoạn tả đoàn người đông đảo: “Tôi tớ…cõng nước.”
- Đoạn tả chân dung, thân hình lực lưỡng của Đăm Săn: “bắp chân…xà dọc.”
– So sánh tương phản được thể hiện rất rõ nét trong phân cảnh cảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây
– Các hình ảnh, sự vật được sử dụng làm chuẩn so sánh đều được lấy từ thế giới thiên nhiên , từ vũ trụ bao la.
→ Thể hiện được tầm vóc lớn lao của người anh hùng và khát vọng to lớn, không có giới hạn cộng đồng Ê-đê về một tương lai hùng mạnh, thịnh vượng.
5. Tìm hiểu chi tiết
a) Hình tượng Đăm Săn trong trận chiến với tù trưởng Mtao Mxây
* Khi bước vào cuộc chiến
– Hiệp một:
+ Trong khi Mtao Mxây bắt đầu múa khiên trước, Đăm Săn vẫn luôn giữ được thái độ bình tĩnh, thản nhiên → Điều này đã giúp thể hiện được rõ bản lĩnh của chàng.
+ Mtao Mxây đã lộ rõ sự kém cỏi của mình nhưng miệng vẫn luôn nói ra những lời nói huênh hoang.
– Hiệp 2:
+ Cảnh múa khiên của Đăm Săn đã làm cho Mtao Mxây hốt hoảng trốn chạy với bước cao bước thấp → thể hiện được sức mạnh to lớn của tù trưởng Đăm Săn cũng như sự yếu đuối của Mtao Mxây.
+ Mtao Mxây phải cầu cứu đến Hơ Nhị quăng cho hắn ta miếng trầu → càng thể hiện rõ được sự yếu sức.
+ Đăm Săn cướp được miếng trầu mà Hơ Nhị tung lên.
– Hiệp ba:
+ Đăm Săn tiếp tục múa khiên dũng mãnh và đuổi theo Mtao Mxây
+ Đăm Săn đâm trúng áo Mtao Mxây nhưng không làm thủng được chiếc áo giáp của hắn. Chàng phải cầu cứu đến các vị thần linh trợ giúp.
– Hiệp bốn:
+ Đăm Săn đã được ông Trời giúp sức
+ Chàng đuổi theo Mtao Mxây và giết chết kẻ thù.
→ Nhờ lối mô tả song hành và nghệ so sánh phóng đại, hình ảnh tù trưởng Đăm Săn hiện lên hơn hẳn Mtao Mxây về cả tài năng, sức lực, phẩm chất và phong độ. Việc đòi lại vợ chỉ là cái cớ, cao cả hơn chính là mục đích mở mang bờ cõi, làm nổi uy danh cộng đồng → Đăm Săn đã được xây dựng là một nhân vật anh hùng sử thi đích thực
b) Thái độ của người dâni đối với chiến thắng của Đăm Săn
* Dân làng Mtao Mxây
– Ba lần Đăm Săn kêu gọi thì cả ba lần dân làng đều hưởng ứng ( số 3 tượng trưng cho số nhiều ): “Không đi sao được, tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai.”
→ Họ nhất trí coi Đăm Săn chính là tù trưởng mới, là anh hùng của họ.
– Mỗi lần đối đáp đều có sự khác biệt, biến đổi và phát triển
→ Qua ba lần hỏi – đáp, lòng trung thành tuyệt đối của dân làng đối với anh hùng Đăm Săn ngày càng trở nên rõ nét
– Mọi người cùng đi theo Đăm Săn ra về đông vui như đi hội: “Đoàn người đông như bầy cà tông, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối.”
– Ý nghĩa:
+ Thể hiện được sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng cá nhân của vị anh hùng đối với cộng đồng và bộ tộc.
+ Thể hiện được lòng yêu mến, sự tuân phục của cộng đồng đối với người anh hùng → Đây cũng là biểu hiện của ý thức dân tộc.
* Thái độ của dân làng Đăm Săn
– Hân hoan chào đón người anh hùng Đăm Săn đã chiến thắng trở về
– Đồng lòng hưởng ứng lời kêu gọi của vị tù trưởng: mở tiệc ăn mừng chiến thắng → phấn khởi, vui mừng, tự hào
* Thái độ của các tù trưởng xung quanh
– “Nhà Đăm Săn…các vị tù trưởng đều từ phương xa đến” → kéo đến ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn như ăn mừng chiến thắng của chính mình
→ Người anh hùng được toàn thể cộng đồng suy tôn tuyệt đối
c) Cảnh ăn mừng chiến thắng
– Hình ảnh Đăm Săn được miêu tả hòa vào cùng với dân làng trong niềm vui chiến thắng:
+ Đông vui nhộn nhịp
+ Ăn mừng hoành tráng
– Đăm Săn hiện lên ngoài vẻ đẹp hình thể còn là sức mạnh uy vũ, vô biên trong con mắt ngưỡng mộ của dân làng → cách miêu tả phóng đại tạo ấn tượng với độc giả
6. Sơ đồ tư duy
II – Đọc hiểu – Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây Ngữ văn Cánh diều Tập 1
Câu 1 (trang 19, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Màu sắc văn hóa Tây Nguyên đã được thể hiện qua các yếu tố nào trong đoạn trích?
Lời giải chi tiết:
Hình ảnh nhà tù trưởng Mtao Mxây với đầu sàn đẽo hình Mặt Trăng
– Đầu cầu thang nhà Mtao Mxây có đẽo hình chim ngói
– Nhà của lão tù trưởng nhà giàu trông thật đẹp
– Cầu thang rộng một lá chiếu
– Người nối đuôi nhau lên xuống mà khiêng đồ vẫn không sợ chật
Câu 2 (trang 20, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Chú ý chi tiết miêu tả ngoại hình của tù trưởng Mtao Mxây
Lời giải chi tiết:
– Khiên của hắn tròn như đầu cú, gươm óng ánh như cái cầu vồng
– Trông hắn dữ tợn như một vị thần
– Đóng một cái khố sọc gấp bỏ múi, mặc một cái áo dày nút
– Dáng tần ngần do dự, mỗi bước mỗi đắn đo
Câu 3 (trang 21, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Chú ý các biện pháp nghệ thuật đã được sử dụng để miêu tả cảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây.
Lời giải chi tiết:
– Đăm Săn:
- Rung khiên múa
- Một lần xốc tới vượt một đồi tranh
- Một lần xốc tới nữa vượt một đồi lồ ô
– Mtao Mxây:
- Bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông
- Vung dao chém phập một cái, nhưng chỉ vừa trúng cái chão cột trâu
→ Sử dụng biện pháp so sánh, nói quá để làm nổi bật hình ảnh của 2 tù trưởng
Câu 4 (trang 21, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Chú ý chi tiết ông trời đã giúp đỡ anh hùng Đăm Săn.
Lời giải chi tiết:
– Trong giấc mộng, ông Trời đã mách nước cho anh hùng Đăm Săn lấy một cái chày mòn ném vào vành tai Mtao Mxây.
– Đăm săn bừng tỉnh dậy và làm theo đúng như ý trời, ném cái chày mòn trúng vành tai kẻ địch
– Giáp của Mtao Mxây rơi loảng xoảng, hắn tháo chạy quanh chuồng lợn rồi chuồng trâu
– Đăm Săn phá tan tất cả, cuối cùng hắn ngã quay ra đất
Câu 5 (trang 22, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Lời nói và hành động của dân làng đã thể hiện được tình cảm của cộng đồng đối với tù trường Đăm Săn như thế nào?
Lời giải chi tiết:
-Về phía Mtao Mxây: sau khi tù trưởng Mtao Mxây thất bại trong cuộc chiến, số đông nô lệ của hắn đều tâm phục và nghe theo lời của Đăm Săn. Điều này chứng tỏ dân làng của Mtao Mxây luôn mơ ước về một tập thể giàu có, hùng mạnh và có người lãnh đạo tài ba dũng cảm. => Dành sự tin tưởng tuyệt đối và phục tùng mọi mệnh lệnh của anh hùng Đăm Săn.
– Phía anh hùng Đăm Săn: tưng bừng đón vị tù trưởng, người anh hùng đã chiến thắng trở về. Họ sửa soạn vui mừng tấp nập, không chỉ vui vì thành công mở mang bờ cõi, hùng mạnh giàu có mà còn là để tiếp đón những người dân mới bằng tất cả sự chân thành. → Tự hào về người anh hùng Đăm Săn
Câu 6 (trang 24, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Em hãy tưởng tượng không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng lẫy lừng của tù trưởng Đăm Săn
Lời giải chi tiết:
– Tiếng chiêng có tiếng đồng tiếng bạc, tiếng vòng nhạc rung lên
– Đánh cho vỡ toác các cây đòn ngạch, cho ở trên gãy nát cây xà ngang
– Các loài động vật đều phải lặng im để nghe tiếng chiêng mừng sự chiến thắng
→ Qua đó có thể thấy không khí ăn mừng chiến thắng của dân làng rất tưng bừng và náo nhiệt; Đất trời và vạn vật dường như cũng đang hòa chung với niềm vui chiến thắng của người anh hùng Đăm Săn.
Câu 7 (trang 24, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Chú ý về vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của tù trưởng, người anh hùng Đăm Săn
Lời giải chi tiết:
– Nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa
– Uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán
– Đầu đội khăn nhiễu, vai mang nài hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó
→ Qua những hình ảnh trên, vẻ đẹp ngoại hình của Đăm Săn đã được làm nổi bật. Đăm Săn là người đàn ông tràn đầy sức mạnh với tiếng tăm lừng lẫy. Đăm Săn vừa là vị anh hùng, vừa là tù trưởng – người có vai trò lớn lao, góp phần xây dựng và phát triển của cả cộng đồng.
Câu 8 (trang 25, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Chú ý về các biện pháp nghệ thuật miêu tả nhân vật Đăm Săn
Lời giải chi tiết:
– Sắp chết mười mươi cũng không lùi bước
– Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến
– Tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm
– Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre
– Bắp chân to bằng đôi xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ
– Sức ngang voi đực, hơi thở tựa sấm
– Nằm sấp gãy rầm sàn, nằm ngữa gãy xà dọc
– Ngang tàn ngay từ trong bụng mẹ
→ Sử dụng thành công các biện pháp so sánh và nói quá.
III – Trả lời câu hỏi cuối bài | Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây Ngữ văn 10 Cánh Diều
Câu 1 (trang 25, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Hãy liệt kê những sự kiện chính trong văn bản Chiến thắng Mtao Mxây. Chỉ ra đâu là lời của người kể chuyện, lời nhân vật, chi tiết thần kì xuất hiện trong văn bản.
Lời giải chi tiết:
* Những sự kiện chính của đoạn trích gồm:
+ Trận giao chiến giữa 2 tù trưởng Đăm Săn và Mtao Mxây, bao gồm 2 hiệp đấu.
– Hiệp đấu đầu tiên: Hai bên múa khiên để thể hiện sức mạnh của mình. Tù trưởng Mtao Mxây bắt đầu trước, tuy nhiên hắn múa khiên yếu ớt, kém cỏi. Đến lượt Đăm Săn,màn múa khiên của chàng đầy mạnh mẽ và tài giỏi hơn hẳn kẻ thù nhưng chàng vẫn giữ thái độ bình tĩnh, thản nhiên → Đăm Săn đã đâm trúng vào người của Mtao Mxây tuy nhiên lại không đâm thủng được áo giáp của hắn.
– Hiệp thứ hai: Với sự giúp đỡ của thần linh, Đăm Săn đã ném chày mòn trúng tai Mtao Mxây và đâm thủng thành công áo giáp của hắn.
+ Sự kiện Đăm Săn ăn mừng chiến thắng
→ Đăm Săn giành chiến thắng cuối cùng, cứu được vợ và cắt đầu Mtao Mxây để bêu ra đường khiến cho nô lệ của Mtao Mxây bái phục và đi theo mình. Dân làng của Mtao Mxây ngưỡng mộ và tin tưởng theo Đăm Săn về làng mới.
* Lời người kể chuyện: là những phần giới thiệu chung về bối cảnh, người kể truyện là người biết tất cả. Ví dụ:
* Lời nhân vật: ví dụ
– Lời của Đăm Săn: Bở diễng, bây giờ ngươi lại chạy, ta đuổi coi!
– Lời của Mtao Mxây: Ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm.
– ….
* Chi tiết thần kì trong đoạn trích:
Câu 2 (trang 25, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Nhân vật người anh hùng Đăm Săn đã được miêu tả với những đặc điểm nào nổi bật? Chỉ ra những chi tiết cho thấy sự đối lập giữa 2 tù trưởng Đăm Săn và Mtao Mxây.
Lời giải chi tiết:
* Những đặc điểm nổi bật của anh hùng Đăm Săn:
– Đăm Săn là người đàn ông với tính cách đàng hoàng, ngay thẳng, tự tin quyết liệt.
– Đăm Săn là một dũng sĩ dũng cảm, tài năng, có sức mạnh phi thường, lấn át được kẻ thù.
– Đăm săn là người anh hùng dũng cảm và có trái tim nhân ái, biết yêu thương, chàng đứng lên chiến đấu vì mục đích bảo vệ cho danh dự cá nhân, hạnh phúc gia đình và quan trọng hơn là danh dự và sự bình yên của cộng đồng, thị tộc.
– Đăm Săn hiện lên như một vị thần có bề ngoài cường tráng, dũng mãnh, hoang sơ của núi rừng. Danh tiếng lẫy lừng, được tung hô, tin yêu, ca ngợi là một “dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước”.
– Là người đàn ông có sức khỏe phi thường.
– Là người có khả năng “ ăn không biết no, nói chuyện không biết chán”
* So sánh Đăm Săn và Mtao Mxây
Đăm Săn Mtao Mxay Thái độ Tự tin, quyết liệt vì danh dự cá nhân, hạnh phúc gia đình và cộng đồng Huênh hoang, dễ tức giận, do dự và sợ hãi Sức mạnh “Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía Đông, vút qua phía Tây.”
→ Tự tin vào bản thân và có sức mạnh phi thường
– “Múa khiên “kêu lạch cạch như quả mướp”.
“Chạy bước thấp, bước cao chỉ chém trúng cái cọc cột trâu nhưng khoe được học thần Rồng, là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát thiên hạ.”
→Hèn nhát và yếu sức
Thái độ của dân làng Tin tưởng, nể phục, yêu quý, kính trọng Không có sự tin tưởng
Câu 3 (trang 25, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Nêu và phân tích tác dụng của một biện pháp nghệ thuật tiêu biểu được sử dụng trong văn bản (ví dụ: so sánh, phóng đại, đối lập, tương phản,…).
– Áp dụng vào đoạn trích và chỉ ra các biện pháp nghệ thuật.
Lời giải chi tiết:
* Phân tích ví dụ:
→So sánh: Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc
→ Nói quá: Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nút, ba đồi tranh bật rễ bay tung.
→ Nhờ vào việc vận dụng các biện pháp nghệ thuật một cách điêu luyện, hình ảnh Đăm Săn hiện lên vô cùng sinh động, có hồn. Giúp cho người đọc, người nghe dù không được chứng kiến tận mắt những vẫn có thể hình dung ra hoàn hảo những điều mà tác giả muốn truyền đạt.
Câu 4 (trang 25, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Hãy làm rõ một đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi đã được thể hiện trong văn bản Chiến thắng Mtao Mxây.
Lời giải chi tiết:
* Thể loại sử thi
Sử thi là thể loại tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng những từ ngữ có vần, nhịp, với các hình tượng nghệ thuật được xây dựng hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.” Sử thi Đăm Săn là tác phẩm thuộc thể loại sử thi anh hùng. Tác phẩm có đầy đủ các đặc trưng của thể loại sử thi và cụ thể ở đây là kể về cuộc đời của những anh hùng. Sử thi Đăm Săn có cốt truyện kể về các anh hùng thời hình thành các dân tộc vối thái độ tôn vinh, đan xen tính chất thần linh, kì ảo.
* Đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi trong đoạn trích
– Tính kì ảo được thể hiện qua nhiều chi tiết trong đoạn trích như chi tiết miêu tả về điểm đặc biệt của anh hùng Đăm Săn, sức mạnh của Đăm Săn, kể về diễn biến trận đấu của Đăm Săn và Mtao Mxây.
Câu 5 (trang 25, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Phân tích một số câu nói, hành động của những người dân làng trước chiến thắng của Đăm Săn để làm rõ tình cảm của cộng đồng người Ê-dê đối với vị anh hùng này.
Lời giải chi tiết:
Phần cuối đoạn trích tập trung miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng của người dân của cả hai buôn làng. Điều này đã làm nổi bật lên một số đặc điểm lớn của sử thi và tư tưởng của nhân dân như:
+ Sau khi Mtao Mxây thua trận, tôi tớ ở làng không hề lo sợ mà ngược lại, có thái độ phấn khởi, vui mừng và ngay lập tức theo Đăm Săn – tù trưởng tài giỏi hơn về buôn làng mới.
→ Điều này thể hiện được tính chất của cuộc chiến tranh thị tộc trong xã hội Ê-đê: Cuộc chiến không gây ra các ảnh hưởng xấu đến xã hội mà còn giúp cho các bộ tộc nhỏ, rời rạc có thể hợp lại để tạo nên tập thể lớn mạnh.
+ Sự ủng hộ của dân làng cũng thể hiện tư tưởng của dân gian về tầm vóc lịch sử người anh hùng: dân làng luôn mong muốn có được người lãnh đạo tài giỏi, ngợi ca công lao của người anh hùng đã có công thống nhất các buôn làng.
Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây bao gồm hai phần: một phần kể về cuộc chiến đấu khốc liệt giữa 2 tù trưởng, phần còn lại miêu tả lễ ăn mừng chiến thắng của anh hùng Đăm Săn.
Đoạn trích tuy miêu tả cuộc tranh đấu khốc liệt giữa các thị tộc trong thời nguyên thuỷ, thế nhưng lại không tập trung miêu tả cảnh chết chóc đau thương. Trái lại, phần cuối tác giả dân gian tập trung miêu tả cảnh chiến thắng tưng bừng của phía Đăm Săn. Cuộc chiến đã dừng lại khi Mtao Mxây thất bại. Thế nhưng sự thất bại của tù trưởng Mtao Mxây không làm cho dân làng lo sợ, hoang mang. Họ ngay lập tức đồng lòng đi theo Đăm Săn, hoà nhập với cuộc đồng mới một cách rất tự nhiên.
Điều này cho ta thấy được sự đồng tình, ủng hộ của tác giả sử thi đối với Đăm Săn. Cuộc chiến mà người anh hùng Đăm Săn tham gia không phải là cuộc chiến phi nghĩa mà nó là cuộc chiến cao cả vì sự thống nhất và lớn mạnh của cộng đồng Do vậy, tầm vóc của người anh hùng Đăm Săn trở thành trung tâm miêu tả, ca ngợi của toàn bộ thiên sử thi.
Câu 6 (trang 25, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Đoạn trích đã phản ánh và ca ngợi điều gì? Điều ấy có còn ý nghĩa với cuộc sống ngày nay không? Vì sao?
Lời giải chi tiết:
Chiến tích của Đăm Săn là niềm tự hào, thể hiện được lí tưởng, khát vọng của một cộng đồng lớn. Nhờ có nghệ thuật xây dựng tình tiết, sự kiện, kết hợp với việc sử dụng ngôn ngữ cho đến các biện pháp tu từ so sánh, phóng đại trong đoạn trích đều đã tô đậm thành công vẻ đẹp, sức mạnh mang tầm vóc sử thi hoành tráng của hình tượng nhân vật người anh hùng Đăm Săn trong trận chiến. Hình tượng người anh hùng Đăm Săn là biểu tượng cho sức mạnh, ý chí của cộng đồng người Ê-đê xa xưa.
Những ý nghĩa mà sử thi Đăm Săn mang lại vẫn mang những giá trị to lớn về cả mặt tinh thần và giá trị đạo đức cho đến ngày nay, có thể nói sử thi Đăm Săn giống như một khuôn mẫu về hình tượng người anh hùng trong tư tưởng của người Ê-đê từ xưa đến nay, thể hiện hi vọng về cuộc sống của cả một cộng đồng dân tộc, đồng thời tôn vinh chuẩn mực về nhân phẩm của người Ê-đê.
Câu 7 (trang 25, SGK Ngữ Văn 10 Cánh Diều, tập một)
Hãy minh hoạ trận chiến đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây bằng một bức vẽ hoặc một đoạn văn miêu tả (khoảng 8-10 dòng).
Lời giải chi tiết:
Đăm Săn khiêu chiến. Mtao Mxây ban đầu ngạo nghễ, sau đó lại tỏ ra hèn nhát, sợ bị Đăm Săn đâm khi đang đi xuống. Đăm Săn khẳng định không bao giờ làm việc xấu xa đó, Mtao Mxây mới dám đi xuống. Trong hiệp đấu thứ nhất, cả hai bên lần lượt múa khiên. Trong khi Mtao Mxây múa tỏ ra yếu ớt và kém cỏi thì Đăm Săn múa khiên lại vô cùng mạnh mẽ, tài giỏi hơn,vẫn giữ thái độ bình tĩnh, thản nhiên. Kết quả hiệp đấu đầu tiên là Mtao Mxây chạy khắp nơi để tránh đường khiên Đăm Săn múa. Chàng đâm trúng Mtao Mxây nhưng không thủng. Đến hiệp đấu thứ hai, Đăm Săn được trời mách bảo, chàng cái chày mòn trúng tai Mtao Mxây. Đăm Săn múa khiên sức mạnh như gió bão. Cây giáo đâm liên tiếp Mtao Mxây nhưng không thủng. Cuối cùng sau hai hiệp đấu Mtao Mxây van nài Đăm Săn để được sống. Đăm Săn không tha thứ cho những tội ác hắn đã gây ra, đã cắt đầu hắn đem bêu ngoài đường. Dân làng Mtao Mxây nhất loạt theo Đam Săn về ngôi làng mới.
Trên đây là bài hướng dẫn chi tiết soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây trong chương trình Ngữ văn 10 tập 1 Cánh diều. Các bạn hãy tham khảo thật kỹ và chuẩn bị bài soạn sắp tới thật tốt nhé!
