Nón lá gợi nhớ về bóng dáng tảo tần của bà, của mẹ “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” giữa ruộng đồng. Nón lá cũng gắn liền với hình ảnh người con gái trong tà áo dài thướt tha. Từ đó nhẹ nhàng đi vào ca dao, điệu đò, hội họa cùng những bài thơ về nón lá được khắc hoạ giản dị và gần gũi .
1. Những bài thơ về nón lá – gắn với người phụ nữ Việt
Theo dòng thời gian, vẻ ngoài chiếc nón ít nhiều thay đổi. Tùy thuộc mỗi vùng miền mà chiếc nón lá mang nét riêng của nhân dân địa phương. Nón lá xứ Huế mang nét dịu dàng mềm mại, thanh tao còn với chiếc nón miền Nam mượt mà, chắc chắn và bền bỉ. Bài thơ về nón lá gắn với hình ảnh phụ nữ Việt, qua đó nhà thơ cũng gửi gắm ý nghĩa sâu sắc về cuộc sống.
1.1. Bài thơ Nón Lá – Tác giả Nguyễn Lãm Thắng
Mỏng manh chiếc nón, ấy mà Che mưa che nắng đường xa mẹ về Từ phố thị đến làng quê Ở đâu nón cũng nguyện che mái đầu Nón che cái nắng qua cầu Chị đi đến lớp mặc dầu nắng oi Nón che từng giọt mưa rơi Chiều đông cha vẫn ra nơi ruộng đồng Giúp người nón mãi ước mong Dẫu bao mưa nắng nón không ngại ngần.
1.2. Bài thơ Người con gái chăm nón bài thơ – Tác giả Nguyễn Khoa Điềm
Tặng O Thanh
Tôi chưa về con sông quê em Ngắm em chằm nón buổi đầu tiên Bàn tay xây lá, tay xuyên chỉ Mười sáu vành, mười sáu trăng lên
Ôi cả đôi tay rất đẹp lành Làm nên êm mát những trưa hanh Bài thơ nho nhỏ in màu nắng Dọi xuống hồn ai những khoảng xanh…
Nhưng giặc về kia, đạp gẫy vành Nón in màu máu những dân lành Em đi… Cùng với bao bè bạn, Bảo vệ quê nhà với chú, anh
Có những đêm dài em vót chông Nhớ ngày từng chuốt những vành cong Trên quê hương đó, giờ tan nát Mà mạnh đường dao, cháy bỏng lòng!
Có những tháng ròng dưới đất sâu Thèm từng giọt nắng chuyển trên đầu Chập chờn bóng giặc qua ô nhỏ Súng nổ? – Trang ơi, mi chết sao?
Trang gọi em lên, thù quyết trả! Nửa đêm xác giặc đổ chất chồng. Lót lòng chuối chát ăn vài quả Lại nối đường giây, lại vượt đồng. Cứ thế giặc chà xát mấy mươi Hàng cây xém lửa vẫn xanh tươi Cũng như em vậy, thêm từng trải Đất bụi bò lên: miệng lại cười…
Chống giặc dồn dân, đuổi giặc càn Từng đêm Đảng ủy họp vừa tan Một mình một súng đi từng ngõ Mời chú, dì ra tính chuyện làng
O phó bí thư mười bảy tuổi “Ăn chưa no, lo chưa tới” mẹ ơi Mà nay hạt gạo trên sàng đó Tay xếp, tay đan những chuyện đời
Chiếc nón ngày nào che nắng mưa Quê hương xanh mát… Đến bây giờ Vẫn đi đón cả ngày giông bão Dựng dậy phong trào, soi ước mơ
Nhớ buổi mai nào, mẹ đến thăm – (Từ trong rào ấp giặc giam cầm) Mẹ thương con gái đầu sương ướt: “Biết đến bao lâu nón lại chằm?”
Em vẫn cười vui: “Mạ cứ lo Con đi đánh giặc, rồi con vô Bao giờ hết giặc, trên khuôn mới Vành vạnh trăng tròn, xây nón xưa…”