VnDoc xin giới thiệu bài Lý thuyết Ngữ văn 6: Đêm nay Bác không ngủ được chúng tôi tổng hợp và giới thiệu nhằm giúp cho các bạn học sinh cùng quý thầy cô tham khảo để chuẩn bị cho bài giảng sắp tới và học tập tốt Ngữ văn lớp 6.
Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết
1) Tìm hiểu chung bài Đêm nay Bác không ngủ
a/ Tác giả
– Minh Huệ (1927 – 2003)
– Tên khai sinh: Nguyễn Thái
– Quê: Nghệ An
– Làm thơ từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp.
b/ Tác phẩm
– Hoàn cảnh
+ Bài thơ được viết năm 1951
+ Dựa trên sự kiện có thực: Trong chiến dịch Biên giới cuối năm 1950, Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.
– Thể loại: Thơ tự sự
– Thể thơ: Thơ ngũ ngôn (5 chữ)
– Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm
– Ngôi kể: Ngôi thứ 3
– Nhân vật chính: Bác Hồ.
Tóm tắt
– Trong một đêm khuya, để chuẩn bị cho chiến dịch ngày mai, Bác Hồ ở cùng lán với bộ đội trong rừng.
– Bên bếp lửa, Bác không ngủ vì thương đoàn dân công giờ này còn phải chịu rét mướt khổ sở ngoài rừng sâu mưa đêm rả rích.
– Bác không ngủ nên Bác đi lại săn sóc giấc ngủ cho những người bộ đội để sáng hôm sau hành quân đi vào các trận đánh với quân thù.
Các bạn tham khảo thêm 1 số bài như: Tóm tắt bài Đêm nay Bác không ngủ
Bố cục: Gồm 2 phần
– Phần 1 (từ đầu đến “cùng Bác”): Cái nhìn và tâm trạng của anh đội viên đối với Bác Hồ. Phần này chia làm hai đoạn nhỏ:
+ Đoạn 1 (từ đầu đến “Lấy sức đâu mà đi”): Tình cảm của anh đội viên lần thức dậy thứ nhất.
+ Đoạn 2 (tiếp đến “cùng Bác”): Tâm trạng của anh đội viên lần thứ ba
– Phần 2 (còn lại): Hình tượng Bác Hồ
2) Đọc – hiểu văn bản Đêm nay Bác không ngủ
a/ Cái nhìn và tâm trạng của anh đội viên đối với Bác Hồ
So sánh
Lần thức dậy thứ 1
Lần thức dậy thứ 3
Tâm tư
– Ngạc nhiên, băn khoăn: Trời khuya Bác vẫn ngồi trầm ngâm
– Xúc động (nhìn, dõi theo cử chỉ, hành động của Bác)
+ Bác đốt lửa
+ Sưởi ấm
Dém chăn
+ Mơ màng (như nằm trong giấc mộng): “Bóng Bác cao lồng lộng”
→ Yêu kính, xúc động trước tấm lòng của Bác
– Thổn thức: Anh hỏi thì thầm
– Lo lắng (mời Bác đi ngủ): Sợ Bác ốm
→ Tình cảm thân thiết, ngưỡng mộ, cảm phục trước tấm lòng của Bác
=> Sự xúc động cao độ, cảm nhận sự lớn lao và gần gũi của Bác trong tâm trạng lâng lâng
– Lo lắng, hốt hoảng, giật mình
– Vội vàng, nằng nặc mời Bác ngủ
→ Tình cảm lo lắng, chân thành của anh đội viên
– Lòng vui sướng mênh mông, thức luôn cùng Bác
→ Tình cảm lo lắng, biết ơn của anh đội viên
=> Cảm nhận một lần nữa thật sâu xa, thấm thía tấm lòng cao cả và sự vĩ đại của Bác
Nghệ thuật
(Tiêu biểu)
So sánh
… “Như nằm trong giấc mộng”
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng
Điệp ngữ: …”càng nhìn”…”càng thương”
Đảo trật tự ngôn từ, lập lại các cụm từ: “Mời Bác ngủ Bác ơi!”
Sơ kết
– Lòng biết ơn và niềm hạnh phúc được nhận tình yêu thương và sự chăm sóc thiêng liêng của Bác.
– Niềm tự hào về vị lãnh tụ vĩ đại mà bình dị.
b/ Hình tượng Bác Hồ
* Thời gian, không gian
– Trời khuya
– Mưa lâm thâm
– Mái lều xơ xác
* Hình dáng, tư thế
– Mái tóc bạc
– Ngồi lặng yên
– Mặt trầm ngâm
– Ngồi đinh ninh
– Chòm râu im phăng phắc
– Nghệ thuật
+ Từ láy gợi hình: “Đinh ninh”, “phăng phắc”, “trầm ngâm”
+ So sánh ẩn dụ: Bóng Bác – ngọn lửa hồng
→ Thể hiện chiều sâu tâm trạng của Bác: Lo lắng và thương những người dân công.
* Cử chỉ, hành động
– Đốt lửa, sưởi ấm cho chiến sĩ
– Đi dém chăn
– Nhón chân nhẹ nhàng
Rồi Bác đi dém chăn
Từng người từng người một
Sợ cháu mình giật thột
Bác nhón chân thật khẽ.
→ Nhiều từ láy liên tiếp
⇒ Lo lắng, ân cần, giống hành động của người cha, người mẹ lo cho con.
⇒ Tình yêu thương sâu sắc và sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ của Bác Hồ đối với chiến sỹ.
* Lời nói
– Lần đầu, Bác chỉ nói vắn tắt: Cháu cứ việc ngủ ngon
Chú cứ việc ngủ ngon
Ngày mai đi đánh giặc.
* Tâm tư
– Lần sau: Không an lòng, thương đoàn dân công
Bác thương đoàn dân công
Mong trời sáng mau mau
→ Miêu tả kết hợp biểu cảm.
⇒ Bác hiện lên là một người giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức lớn lao, thiêng liêng.
⇒ Bác là vị lãnh tụ vĩ đại đáng kính.
c/ Ý nghĩa khổ thơ cuối
– Thể hiện chân lý đơn giản mà lớn lao
Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lẽ thường tình Bác là Hồ Chí Minh.
→ Đêm không ngủ trong bài thơ là một đêm trong vô vàn đêm không ngủ của Bác.
⇒ Cuộc đời của Người dành trọn vẹn cho nhân dân, cho Tổ quốc.
⇒ Đó chính là lẽ sống “Nâng niu tất cả chỉ quên mình” của Bác mà mọi người đều thấu hiểu.
* Tổng kết
Nghệ thuật
– Lựa chọn, sử dụng thể thơ năm chữ, kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm.
– Lựa chọn, sử dụng lời thơ giản dị, có nhiều hình ảnh thể hiện tình cảm tự nhiên, chân thành.
– Sử dụng từ láy tạo giá trị gợi hình và biểu cảm, khắc họa hình ảnh cao đẹp về Bác Hồ kính yêu.
Nội dung
– Đêm nay Bác không ngủ thể hiện tấm lòng yêu thương bao la của Bác Hồ với bộ đội và nhân dân
– Tình cảm kính yêu, cảm phục của bộ đội, của nhân dân ta đối với Bác.
3) Bài tập minh họa bài Đêm nay Bác không ngủ
Đề bài: Dựa vào văn bản “Đêm nay Bác không ngủ” (của Minh Huệ), em hãy tả lại hình ảnh người thân trong một đêm không ngủ.
1/ Mở bài: Giới thiệu về hình ảnh người thân sẽ miêu tả trong đêm không ngủ (mẹ em)
2/ Thân bài
– Vì sao mẹ không ngủ?
– Không gian trong đêm không ngủ.
– Hình ảnh mẹ trong đêm không ngủ sau những lần thức giấc.
– Hình ảnh mẹ trong lần thức giấc cuối cùng.
3/ Kết bài: Suy nghĩ về mẹ và bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ”.
4) Trắc nghiệm bài Đêm nay Bác không ngủ
Câu 1: Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
A. Trước cách mạng tháng Tám
B. Trong thời kì chống Pháp.
C. Trong thời kì chống Mĩ.
D. Khi đất nước hòa bình
Câu 2: Trong lần thứ ba thức dậy, anh đội viên đã có phản ứng như thế nào khi nhìn thấy Bác vẫn thức?
A. Ngạc nhiên
B. Lo lắng
C. Hốt hoảng, giật mình
D. Xúc động, nghẹn ngào
Câu 3: Tại sao trong đêm ấy Bác Hồ không ngủ?
A. Bác lo lắng cho các chiến sĩ
B. Bác thương đoàn dân công
C. Bác lo lắng cho chiến dịch
D. Cả ba ý trên
Câu 4: Ý nghĩa của ba câu thơ kết bài là gì?
…đêm nay Bác không ngủ
Vỡ một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh.
A. Bác lo lắng cho nhưng người chiến sĩ ở chiến trường.
B. Bác thương đoàn dân công đêm phải ngủ ngoài rừng
C. Bác lo lắng cho chiến dịch.
D. Cả ba ý trên đều đúng .
Câu 5: Tác giả đã khái quát nguyên do Bác không ngủ bằng một câu thơ đặc sắc. Đó là câu thơ nào?
A. Bác thức thì mặc Bác.
B. Bác ngủ không an lòng.
C. Bác thương đoàn dân công.
D. Bác là Hồ Chí Minh.
Câu 6: Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ thể hiện điều gì ở Bác Hồ?
A. Sự hi sinh cao cả vì sự nghiệp cách mạng.
B. Tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn đối với bộ đội và nhân dân.
C. Tinh thần vì dân, vì nước.
D. Sự quan tâm đặc biệt đối với chiến dịch diễn ra vào ngày hôm sau.
Câu 7: Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ của tác giả nào?
A. Tố Hữu
B. Tế Hanh
C. Minh Huệ
D. Viễn Phương
Câu 8: Bài thơ dùng phương pháp biểu đạt gì?
A. Miêu tả
B. Tự sự
C. Thuyết minh
D. Kể chuyện kết hợp với miêu tả, biểu cảm.
Câu 9: Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ thể hiện điều gì ở tác giả?
A. Tình cảm yêu kính, cảm phục đối với Bác.
B. Tâm trạng lo lắng cho sức khỏe của Bác.
C. Tinh thần yêu nước, yêu quê hương.
D. Tinh thần vì đồng đội, đồng chí.
Câu 10: Nhân vật trung tâm trong bài thơ là ai?
A. Anh đội viên
B. Đoàn dân công
C. Anh đội viên và Bác Hồ
D. Bác Hồ
Câu 11: Hình ảnh bác Hồ được miêu tả thông qua các chi tiết nào?
A. Vẻ mặt ,dáng hình
B. Cử chỉ ,hành động
C. Lời nói, vẻ mặt, dáng hình
D. Dáng vẻ, hành động, lời nói
Câu 12: Trong những từ sau ,từ nào không xuất hiện trong bài thơ trên?
A. Lâm thâm
B. Thâm trầm
C. Trầm ngâm
D. Mênh mông
Câu 13: Câu thơ nào dưới đây có sử dụng phép ẩn dụ?
A. Người cha mái tóc bạc.
B. Bóng Bác cao lồng lộng
C. Bác vẫn ngồi đinh ninh
D. Chú cứ việc ngủ ngon
Đáp án
1 – B2 – C3 – D4 – D5 – D6 – B7 – C8 – D9 – A10 – C11 – D12 – B13 – A
–
Với nội dung bài Đêm nay Bác không ngủ trên đây được VnDoc giới thiệu nhằm giúp các bạn học sinh cùng quý thầy cô cần nắm vững kiến thức về hoàn cảnh ra đời, giá trị nghệ thuật và nhân đạo của bài thơ Đêm nay Bác không ngủ…
Trên đây VnDoc đã giới thiệu nội dung bài Lý thuyết Ngữ văn 6: Đêm nay Bác không ngủ. Ngoài ra các bạn có thể tham khảo thêm: Lý thuyết môn Ngữ Văn 6, Tác giả – Tác phẩm Ngữ văn 6, Soạn bài lớp 6, Văn mẫu lớp 6, Trắc nghiệm Ngữ văn 6, Tài liệu học tập lớp 6.
