Cách Hà Nội 140 km theo Quốc lộ 2, đầm Ao Châu nằm trên địa phận xã Y Sơn, Ấm Hạ và thị trấn Hạ Hòa (huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ). Đây là một đầm nước có diện tích khoảng 300 ha, có tới gần 100 hòn đảo lớn nhỏ được phân bố khắp mặt hồ. Đầm Ao Châu gồm 99 ngách đầm, uốn mình quanh những đồi cọ, đồi chè xanh mát thành những đường cong tuyệt đẹp.
Hạ Hòa vốn là vùng đất sơn thủy hữu tình, nơi xưa kia, Mẹ Âu Cơ cùng đàn con dừng chân trong hành trình đi khai thiên phá thạch, xây dựng cơ đồ. Nơi Mẹ Âu Cơ dừng chân (xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa) cách Ao Châu 15 km. Đến đây, bạn sẽ được người dân nơi đây kể về huyền tích Vua Hùng đã từng đặt chân tới đây để chọn đất đóng đô. Truyện kể rằng, xưa kia Vua Hùng Vương thứ 6 đi khắp vùng chọn vùng đất có địa thế đẹp để đóng đô. Khi đến Ao Châu, Vua thấy thế đất đồi núi khá vững chắc, sơn thủy hữu tình, cây cỏ tươi tốt, người người sống thuận hòa, phong cảnh đẹp tựa tranh vẽ nên rất hài lòng. Thêm nữa, khi đến đây, có một con rùa thần nổi lên đưa nhà vua đi đủ 99 ngách để chiêm ngưỡng phong cảnh và thị sát địa hình. Lên bờ, Vua cưỡi voi lên núi xem thế đất. Tuy nhiên, khi lên đến đỉnh, voi giẫm sạt một góc núi báo hiệu thế đất không vững chắc. Huyền tích còn kể rằng, đến Ao Châu, Vua Hùng thấy một con rắn bò ra nói rằng đây là đất của rồng rắn nên không thể sống chung với người được. Biết đây là vùng đất tuy đẹp nhưng linh thiêng nên Vua Hùng không chọn nơi đây để đóng đô mà xuôi về núi Nghĩa Lĩnh.
Vẻ đẹp thanh bình ở Ao Châu là không gian nghỉ dưỡng lý tưởng cho du khách.
Đầm Ao Châu ngày nay vẫn giữ nguyên sơ phong cảnh, vẻ đẹp tự nhiên và trở thành một điểm dừng chân không thể thiếu trong hành trình du lịch miền đất Tổ của du khách mọi miền. Đến đây, bạn vừa được nghe kể về những huyền tích Vua Hùng, về loài dải khổng lồ vốn là động vật bí hiểm tồn tại ở Ao Châu từ xa xưa nay không còn nữa vừa được thả hồn mình vào một không gian non nước yên tĩnh, trong lành. Khung cảnh ở đây là một quần thể tự nhiên có sự kết hợp hài hòa giữa núi đồi, cây cỏ, chim muông, hoa trái và đầm nước. Tự nhiên, hoang sơ và rất đỗi thanh bình.
Đến Ao Châu, du khách sẽ ngồi trên thuyền trôi chầm chậm, vãn cảnh đôi bờ, chiêm ngưỡng làn nước trong xanh. Thảm thực vật hai bên bờ và trên những hòn đảo nhỏ khá phong phú và hấp dẫn. Buổi sáng sớm, nước Ao Châu bàng bạc màu sương sớm. Buổi chiều nước trong xanh màu ngọc bích, trong đến mức có thể chiêm ngưỡng được hình bóng cảnh vật soi bóng dưới đáy đầm. Hoàng hôn buông xuống, Ao Châu lững lờ màu tím.
Ao Châu tĩnh lặng đến nguyên sơ là nơi lí tưởng cho nghỉ dưỡng. Đứng trên những hòn đảo nhỏ, bạn tha hồ thả hồn theo những tiếng chim hót, âm thanh gõ mái chèo của những người đánh cá và hương thơm của hoa trái, quên hết những ồn ã, xô bồ nơi phố thị.
Ẩm thực ở đôi bờ Ao Châu rất dễ làm vừa lòng du khách. Các món ăn như cá nướng, ốc nhồi hấp xả, vịt quay, gà tía, lợn lửng và các loại rau măng rừng là những món ăn đậm đà dư vị mà du khách không thể nào quên.
Nguyễn Thế Lượng
